Bu makalede sizlere heyecan verici bir gelişmeden bahsetmek istiyorum. zkSync geçen hafta, ZK teknolojisinin temel ilkelerini ve interneti yeniden şekillendirmek için değerlerini açıklayan ZK Credo’nun ilk taslağını paylaşmıştı. Bu belge, merkeziyetsiz blok zincir ağlarının gelişen internetin değerine temel olarak hizmet etmek için gereken özellikleri açıklamaktadır. ZK Stack, bağımsız ZK tabanlı zincirler inşa etmek için modüler bir çerçeve.
zkSync’in tanıtım yazısını sizler için Türkçeye çevirdik ve anlaşılır bir şekilde yorumladık. Makalenin kalanında zkSync tarafından yazılmış makaleyi, onların ağzından okuyacaksınız.
ZK Stack’a Genel Bakış
Özgür: ZK Stack, tamamen izin verici MIT/Apache açık kaynak lisansları altında geliştirilen bir yazılımdır, bu da onun ücretsiz olarak kullanılabilirliğini sağlar ve sizin de katkıda bulunmanızı ve kendi ihtiyaçlarınıza göre kullanmanızı şiddetle tavsiye ederiz.
Birleştirilebilir: ZK Stack ile oluşturulan Hyperchain’ler, güvenilir bir ağda sorunsuz bir şekilde birbirine bağlanabilir, düşük gecikme süresine ve paylaşılan likiditeye sahip olabilir.
Modüler: Hyperchain’inizin her yönünü özelleştirme imkanı sunar, sequencer ve veri erişilebilirlik modu seçiminden kendi tokenomics’inizi belirlemeye kadar.
Sınamadan Geçmiş: zkSync Era, Ethereum üzerinde en yaygın olarak benimsenen ZK rollup olup, işlem hacmi ve TVL’deki önemli artışlarla kanıtlanmıştır. Bu geçmişe dayanarak, ZK Stack güvenlik ve güvenilirlik konusunda güvenilir bir seçenek sunar.
Geleceği Düşünen: ZK rollup’lar Ethereum skalalamasının geleceğidir. ZK’nın süper güçlerinin tam potansiyelinden yararlanmak için doğru mimariyi baştan oluşturmak çok önemlidir.
ZK Stack Nedir?
ZK Stack, ZK Credo’da belirtilen zorluklara verdiğimiz yanıttır. Şu anda gerekli özelliklere tam olarak uyan çözümler olmadığı için, bir çözüm oluşturmak ve bunu topluluğa sunmak için kendimizi zorunlu hissettik. ZK Stack, zkSync Era koduna dayanan modüler, açık kaynaklı bir çerçevedir ve hem ücretsiz hem de özel ZK destekli L2 ve L3’ler (Hyperchain olarak adlandırılır) inşa etmek için tasarlanmıştır.
ZK Stack’in temelinde, egemenlik ve sorunsuz bağlantı imkanı sunar. Yaratıcı (siz), kodun tüm haklarına sahiptir ve zincirin her yönünü özelleştirme ve şekillendirme özgürlüğüne sahiptir. Hyperchain’ler Ethereum L1’e yalnızca canlılık ve güvenlik için bağımlı olup, bir Hyperchain ağı Hyperbridges ağı aracılığıyla birbirine bağlanarak güvenli, hızlı (dakikalar içinde) ve düşük maliyetli (tek bir işlem maliyeti) etkileşim olanağı sağlar. Bu hiper ölçeklenebilir bir birleşik likidite ağıyla liderlik eden zkSync Era, öncü Hyperchain olarak hizmet vermektedir.
ZK Stack aynı zamanda zkSync çekirdek ekibi için de önemli bir paradigma değişikliğidir. Bu zamana kadar en gelişmiş ZK teknolojisini mümkün olan en hızlı şekilde inşa etmeye odaklandık ve bunun sonucunda zkSync Era’yı rekor sürede başlatıp benimsedik – ilk EVM uyumlu ZK rollup. Ancak, derler ya, “…eğer ileri gitmek istiyorsan, birlikte git.” Mevcut önceliğimiz, birçok ekibin ZK Stack’i anlamasına ve katkıda bulunmasına yardımcı olmaktır. Daha fazla Hyperchain başlatıldıkça, çekirdek katkıda bulunanların sayısı artacak ve topluluk, ZK Credo’da yer alan etik ve değerleri koruyan zkSync ağının gerçek sahipleri olarak ortaya çıkacaktır.
ZK Stack Kimler İçin?
ZK Stack herkes için uygun değildir. Eğer genel bir DeFi dapp veya bir NFT projesi inşa ediyorsanız, mevcut bir Hyperchain olan zkSync Era üzerinde dağıtmak daha kolay bir süreç olacaktır ve ekosistemin diğer protokollerle senkronize çalışmayı sağlayan özelliklere sahip olmanızı sağlayacaktır, flash-loan gibi şeyler yapmanıza imkan tanır.
Ancak, iki durumda kendi Hyperchain’inizi ZK Stack üzerinde oluşturmayı tercih edebilirsiniz: Zinciriniz için özel özelleştirmelere ihtiyaç duyduğunuzda. Daha geniş ekosistemle asenkron bağlantıya uyum sağlama konusunda rahatsanız.
Örnekler:
- Bir oyun veya sosyal ağ inşa ediyorsanız ve diğer dapp’ler ve kullanım durumlarından etkilenmeyen hafif bir sequencer’a ihtiyacınız varsa.
- Düşük gecikmeli sıralamaya (örneğin dYdX) önem veren bir takas uygulama zinciri inşa edenler için.
- Diğer ekosistemle bağlantılı kalmayı sürdüren bir kapalı özel zincir arayan bankalar veya işletmeler.
- Uygulama ağlarının birbirleriyle etkileşimde bulunabileceği, x-chain köprülerindeki güven varsayımlarından bağımsız ve minimum maliyetle çalışabilen senaryolarda.
- Kullanım durumunuzun bir tokene sıkı sıkıya bağlı olduğu ve onu sistemdeki temel belirteç olarak kullanmayı amaçladığınız durumlar için.
Neden ZK Stack?
Kısa cevap: Geleceğe yönelik koruma sağlamak
Bir Zeppelin inşa edemez ve pervanelerini turbofan motoruyla değiştiremezsiniz.
Dar bir çizgide raylı sistem inşa edemez ve üzerine bir hızlı tren koşamazsınız.
Bir Gazometre inşa edemez ve yüksek basınçlı bir LNG terminali olarak kullanamazsınız.
Her temel teknolojik değişim, sistemin tüm yönlerinin yeniden tasarımını ve uyumunu gerektirir. Bu teknolojinin tam potansiyelinden yararlanmak için bu bilgiyi baştan itibaren koymazsanız, daha sonra bundan faydalanmak çok zor olacaktır. Sonunda göç etmeniz gerekecek ve eski teknolojide biriken tüm ağ etkilerini ortadan kaldıracaktır.
ZK teknolojisi, mevcut olmayan ZK olmayan çözümlerle mümkün olmayan benzersiz süper güçleri açığa çıkarır. Bu süper güçlerden yararlanmak, yenilik yapma cesareti ve yeni yollar çizme cesaretini gerektirir ve işte bu, zkSync Era ile yaptığımız tam da budur.
İşte birkaç dikkate değer örnek:
Büyülü Kullanıcı Deneyimi: ZK Stack, mevcut L2 peyzajında yalnızca doğal Hesap Soyutlamasına sahiptir. ZK etkin mimarimizde gazsız verilerden yararlanır.
Sıkıştırma: ZK ispatlarının özlü özelliği sayesinde, belirli işlem türleri (örneğin oracle güncellemeleri) ZK Stack’te diğer rollup platformlara göre 1.000 kat daha ucuz olacak.
Son derece düşük maliyet: ZK rollup moduna ek olarak, Hyperchain hesapları Ethereum’un güvenliğini tamamen devralırken, ZK Stack uygun kullanım durumları için son derece ekonomik zkPorter hesaplarının isteğe bağlı genişlemesini sağlar.
Hyperscalability (Aşırı Ölçeklenebilirlik)
ZK Stack, interoperabilite ve bileşilebilirlikten ödün vermeden kendi bağımsız Hyperchain’lerinizi oluşturmanıza olanak sağlar.
Her Hyperchain, paylaşılan sağlayıcılar ve fraktal ölçekleme tarafından desteklenen sınırsız ölçeklenebilir bir ekosisteme sorunsuz bir şekilde entegre olur, böylece parçalanmamış bir likidite ağı geliştirilir. Bu ekosistem içinde, kullanıcılar varlıklarını (birkaç dakika içinde) güvenli bir şekilde ve Hyperbridge’ler aracılığıyla Hyperchain’ler arasında herhangi bir ek maliyet olmaksızın hızlı bir şekilde transfer edebilirler. Akıllı sözleşmeler, zincirler arasında asenkron olarak birbirlerini çağırabilir. Hyperchain’ler kendilerine özgüdür, bu da alternatif ekosistemlere katılmalarını ve varlıklarını istedikleri takdirde yanlarında götürmelerini sağlar.
