StarkWare çözümleri, yakınınızdaki bir blok zincire ölçeklenebilirlik, güvenlik ve gizlilik getiriyor!
Giriş
Tarihler 9 Mayıs 2018’i gösterirken bir medium makalesi yayınlanır.
“StarkWare’in 6 milyon dolarlık bir başlangıç finansmanı turunu tamamladığını duyurmaktan gurur duyuyoruz”
Ve uzun soluklu serüven öncesi ilk meyveler alınmaya başlanmıştır. Yatırımcılar arasında Pantera, Naval Ravikant, MetaStable, Floodgate, Polychain, Vitalik Buterin (Ethereum), Zcash Co., Arthur Breitman (Tezos), Da Hongfei (NEO), Bitmain, Elad Gil, Fred Ehrsam, Linda Xie gibi önemli isimler yer almaktadır.
Starknet Airdrop Rehberi | Tam Liste
StarkWare Nedir?
StarkWare; Zero Knowledge yani sıfır bilgi, şeffaf yani Trusted Setup’a gerek duymadan, kuantum ötesi güvenli kriptografik kanıtlar sunan STARK teknolojisi ile blok zincirler için ölçeklenebilirliği ve gizliliği geliştirir. StarkWare tam bir kanıt yığını geliştirecek: yazılım ve donanım olarak genel hesaplamalar için hesaplama bütünlüğü kanıtlarının hızlı ve güvenilir bir şekilde oluşturulmasını ve doğrulanmasını destekleyecek.
StarkWare, müşterilerin önceliklerine göre seçebilecekleri bir dizi Veri Kullanılabilirliği (Data Availability – DA) modu sunar. STARK kanıtları için Veri Kullanılabilirliğine yönelik üç yaklaşım vardır ve bunların tümü halihazırda mevcuttur:
— Rollup’lar: defter doğrudan blok zincirinde yayınlanır
— Validium: Bir Veri Kullanılabilirliği Komitesi, zincir üzerinde depolanan yalnızca bir hash ile defterin güvenliğini sağlar
— Volition: uygulamalar, kullanıcıların her bir işlem için DA modlarını (Toplama veya Validium) seçmelerine izin verebilir
Hangi DA kullanılırsa kullanılsın — tüm işlemlerin geçerliliği STARK’lar tarafından garanti edilir
STARKs Nedir?
STARK’lar (Scalable, Transparent Argument of Knowledge), hesaplamaların kanıtlanmasını ve doğrulanmasını sağlayan bir ispat sistemidir. Büyük bir hesaplamanın işlenmesine, hesaplamanın doğruluğu için bir kanıt üretilmesine ve ardından kanıtın birkaç adımda doğrulanmasına olanak tanır.
STARK’lar, zincir üzerinde yapılacak yalnızca hesaplamanın bir kısmını gerektiren doğrulamayı gönderir. Büyük hesaplamaları daha ucuz olduğu zincirin dışında yapılmasına sağlar ve blok zinciri ölçeklenebilirliğinde önemli bir rol oynar. Başka bir deyişle, doğrulayıcı, zincir üzerinde çok az adım gerçekleştirerek, zincir dışında yapılan çok daha büyük bir hesaplamanın bütününü onaylar.
Katman 2 çözümleri, STARK’ları kullanarak binlerce işlemi bir araya toplayıp hesaplar ve ardından tek bir STARK kanıtıyla zincir üzerindeki geçerliliklerini doğrular. Zincir üstü işlemin maliyeti, partideki tüm işlemler arasında paylaştırılır. Bu, Ethereum güvenliğinin korunarak işlem başına düşük gas maliyeti ile taçlanır.
Düşük hesaplama maliyeti, daha önce zincir üzerinde mümkün olmayan yeni bir uygulama yöntemi başlatır. Bu özelliklerle STARK’lar, Ethereum‘un güvenliğini korurken, kullanıcı deneyimini geliştirebilir ve gaz maliyetlerinin azalmasına yardımcı olur. StarkWare, Ethereum’u STARK’larla ölçeklendirmek için iki hali hazırda iki çözüm sunmaktadır: StarkEx ve StarkNet.
StarkEx Nedir?
StarkEx, StarkWare tarafından geliştirilen, kripto borsaları için STARK teknolojili bir ölçeklenebilirlik motorudur. StarkEx, bir yığın işlemin (alım – satım ve transferler gibi) doğruluğunu onaylayan kriptografik kanıtlar kullanır ve zincir içinde borsanın durumuna dair bir taahhüdü günceller. StarkEx, borsaların gözetimsiz alım satım işlemlerini ölçekli olarak, yüksek likidite ve düşük maliyetlerle sunmasına olanak tanır. StarkEx, Haziran 2020’den bu yana Ethereum mainnet üzerinde başarıyla çalışmaktadır. StarkEx şu anda ETH, ERC-20 , ERC-721 ve ERC-1155 tokenlerini destekliyor ve EVM ile uyumlu diğer blok zincirler üzerindeki tokenleri de destekleyebilir.
StarkEx; uygulamaya özel ölçeklendirme çözümleri oluşturmaya yönelik bir şablon gibidir. StarkEx, projelerin ucuz zincir dışı hesaplama elde etmek için kullanabileceği kullanışlı uygulama akışlarından oluşan bir araç kutusudur. Zincir dışında oluşturulan ve yürütmenin doğruluğunu onaylayan bir STARK kanıtı işlem türüne bağlı olarak 12.000–500.000 adede kadar işlemi içerebilir. Kanıt daha sonra zincirde kabul edilmek üzere STARK Doğrulayıcıya gönderilir. Bu, tüm işlemler için tek bir doğrulama anlamına gelir — işlem başına inanılmaz derecede düşük gaz maliyeti gerektirir.
DeFi ve oyun gibi uygulamalar ölçeklenebilmek, kendi kendini koruyan ticaret ve ödeme işlemlerini güçlendirmek için STARK teknolojisinden yararlanır. StarkEx, bir uygulamanın önemli ölçüde ölçeklenmesini ve işlem maliyetlerini düşürürken işlem hızının artırmasını sağlar.
Mainnet öncesi, 50 milyondan fazla StarkEx işlemi hem genel hem de özel Ethereum test ağlarında başarıyla tamamlandı. Rhino.fi, Celer, Immutable, dYdX, Sorare gibi uygulamalar şu anda StarkEx’i kullanıyor. StarkWare, sürekli olarak pazar ve müşterilerin ihtiyaçlarını takip ederek StarkEx’e daha fazla uygulamanın gelmesini sağlıyor.
StarkNet Nedir?
StarkNet, Ethereum üzerinde bir L2 ağı olarak çalışan izinsiz, merkeziyetsiz bir ZK-Rollup’tır. Herhangi bir dApp, Ethereum’un yeteneklerinden ve güvenliğinden ödün vermeden hesaplama için sınırsız ölçek elde edebilir.
StarkNet ekosisteminin içindeki Ethereum akıllı sözleşme deneyimiyle karşılaştırılabilir şekilde, sözleşmeniz StarkNet’te dağıtılan diğer tüm sözleşmelerle etkileşime girerek birleştirilebilir protokollere izin verir. StarkNet sözleşmeleri, asenkron mesaj geçişi yoluyla Ethereum sözleşmeleriyle de etkileşime girebilir.
Uygulamaların işlemleri göndermekten sorumlu olduğu StarkEx’in aksine, StarkNet toplu işlemleri sıralar. Ardından bunları işlenmek ve kanıtlanmak üzere gönderir. (StarkNet’in sıralayıcıları şu anda StarkWare tarafından işletilmektedir ve gelecekteki merkezileştirme planları vardır.) Bu, uygulamaların Cairo sözleşmelerini bir kez uygulamaya koyduktan sonra, ek Operatör altyapısını çalıştırma konusunda endişelenmeleri gerekmediği anlamına gelir. StarkNet, Rollup verileri kullanılabilirlik modunu destekler, yani Rollup’ın durumu, STARK kanıtlarıyla birlikte Ethereum’a yazılır.
Devasa bir geliştirici topluluğu, uygulamalar, araçlar ve altyapı oluşturarak StarkNet ekosistemiyle derinden ilgileniyor. DeFi, oyunlar, oylama, sanal gerçeklik ve daha fazlası gibi düzinelerce uygulama test ağında yayında. Dahası, blok gezgini, yerel test ortamı ve çerçevesi, çeşitli dillerdeki SDK’lar ve daha fazlası gibi geliştirici araçlar StarkNet Topluluğu tarafından oluşturulmaktadır. Buna ek olarak platformda iyileştirme önerileri, potansiyel özellikler ve en iyi uygulamalar içeren aktif tartışmalar yer alır.
StarkNet, hem altyapısı hem de StarkNet sözleşmelerini yazmak için Cairo programlama dilini kullanır.
Cairo Programlama Dili Nedir?
Cairo; bir tarafın diğerine belirli bir hesaplamanın doğru yürütüldüğünü kanıtlayabildiği algoritmalar yazmak için oluşturulmuş bir programlama dilidir. Cairo ve benzeri ispat sistemleri, blok zincirlere ölçeklenebilirlik sağlamak için kullanılabilmektedir.
Cairo genel hesaplamaya STARK kanıtları üretmek için geliştirilmiş ilk üretim sınıfı platformdur. Turing Bütünlüğü’ne sahiptir ve son derece verimlidir. Cairo, Stark Kanıtları ile doğrulanan şeylerin türleri içinde daha hızlı geliştirme ve daha fazla esneklik sağlar. Bu da yeni kodun daha hızlı çalışmasına ve gelecekteki değişimlerin daha hızlı gerçekleşmesine olanak tanır. Ayrıca gelecekte StarkWare mühendislerinin kod yazmasına bel bağlamadan yeni ürünler ve özellikler için büyük fırsatları ortaya çıkaran, sıfır bilgi kanıtlarıyla doğrulanan kendi programlarımızı yazabileceğimiz anlamına gelir.
StarkNet EVM Destekliyor Mu?
Aslında desteklemiyor. Ancak Nethermind ekibinin fikrini attığı çevirme metodu ile Solidity dili Cairo diline çevrilmektedir. Solidity’i Cairo programala dilini çeviren bu uygulamaya WARP denilmektedir. WARP adını verdikleri bu çevirici ile ileride Uniswap, Metamask, AAVE gibi bilinen tüm Ethereum uygulamaları StarkNet’e taşınabilir.
StarkWare Başarısı Nereden Geliyor?
STARK tabanlı teknoloji, Ethereum’u ölçeklendirmeye devam ettikçe kullanılırlığı artıyor. Örneğin, tek bir haftada StarkEx, Ethereum blok alanının %0,1’inden daha azını alırken Ethereum olarak 1,6 kat daha fazla işlem gerçekleştirdi (StarkEx’te 12 milyon, Ethereum’da 7,5 milyon)
Kasım 2022 itibariyle StarkEx, Ethereum’da 750 milyar doların üzerinde işlem hacmi ve 270 milyondan fazla işlem gerçekleştirdi. NFT alanında, ImmutableX ve Sorare gibi uygulamaları ölçekleyen StarkEx, doğrudan Ethereum üzerinde yapmaktan 1000 kat daha ucuz fiyatlarla 85 milyondan fazla NFT bastı. Ve tüm bunları, kullanıcılara doğrudan Ethereum’a yerleşiyormuş gibi aynı düzeyde güvenlik sağlayarak yapıyor.
Stark’lar Nasıl Çalışıyor?
Kullanıcılar, işlemleri Katman 2’de (StarkEx veya StarkNet) toplu halde gönderir ve bir STARK kanıtlayıcısına gönderir. Bu STARK kanıtlayıcı, defterin bu işlemler işlenmeden önceki ve sonraki durumunu bilir. Kanıtlayıcı, bu işlemler gerçekleştirildikten sonra defterin yeni durumunun geçerliliğini onaylayan bir STARK kanıtı üretir. Yeni durum ve STARK kanıtı, zincir üzerindeki STARK doğrulayıcıya gönderilir. Bu kanıtın doğrulanması, Ethereum üzerinde değişmez bir akıllı sözleşme aracılığıyla otonom olarak gerçekleşir.
Bu mimaride tarafsız bir arabulucu olarak Ethereum’a sahipken düşük işlem maliyetleri yaratılmış olur. Ethereum sadece sahip olunması güzel bir şey değildir; son kullanıcıya kritik güvenlik sağlar. İşlem yapan bir kullanıcı artık fonlarının Ethereum tarafından güvence altına alındığından ve Ethereum üzerinde doğrulandıktan sonra işlemlerin değişmez olduğundan emin olabilir. Ayrıca fonlarının kontrolü tamamen kullanıcıdadır. Kişisel velayet önemlidir çünkü kullanıcının herhangi bir üçüncü tarafa güvenmeden fonlarına her zaman erişebilmelidir.
ZK-STARK Nedir?
StarkWare tarafından icat edilen ZK-STARK’lar, yeni kriptografik kanıtlar ve modern cebir kullanarak blok zincirlerindeki hesaplamaların bütünlüğünü ve gizliliğini sağlar. ZK-STARK’lar, blok zincirlerinin hesaplamaları tek bir zincir dışı STARK kanıtlayıcıya taşımasına ve ardından bir zincir üstü STARK Doğrulayıcı kullanarak bu hesaplamaların bütünlüğünü doğrulamasına izin verir.
Stark Anahtarı Nedir?
Gelin bunu dYdX üzerinden anlatalım. Bildiğiniz gibi dYdX, en çok tercih edilen merkeziyetsiz borsalardan biri. dYdX videomuzu izleyenler bilir ki ilk hesap oluşturma adımında bir kaç sözleşmeyi imzalıyoruz.
dYdX kullanıcıları borsada standart Ethereum eliptik eğrisinden farklı Stark dostu eliptik bir eğri üzerinden tanımlanan bir genel anahtar olan Stark Anahtarları ile tanımlanırlar. Stark Anahtarı Stark dostu eliptik eğri üzerindeki bir noktanın x koordinatını temsil eder. dYdX kullanıcılarını Ethereum hesap adresleri ile ilişkilendirmek için kullanıcı önce bir Ethereum anahtarının bir Stark Anahtarına bağlanmasını imzalamayı talep etmeli ve ardından, başka herhangi bir kullanıcı işleminin gerçekleşebilmesinden önce Stark Anahtarını dYdX’in akıllı sözleşmesine kaydetmelidir.
Kimlik Doğrulama
dYdX kullanırken dikkate alınması gereken üç kimlik doğrulama seviyesi vardır. Tüm imza işlemleri doğrudan istemci kütüphaneleri tarafından yönetilir.
Ethereum Anahtarı Kimlik Doğrulaması
En yüksek düzeydeki kimlik doğrulaması, bir hesabın Ethereum özel anahtarı üzerinden yapılandır. Ethereum anahtarı, hesabın fonlarına Katma-2 sistemi içinde yer aldığı süre boyunca hükmeder. Bu durum, Katman-2 operatörlerinin (dYdX ve Starkware) beklenmedik bir şekilde çevrim dışı olması veya başka talepleri başka bir şekilde sansürlemesi durumlarında hesabın pozisyonlarını zorla kapatma ve sistemden çıkma kabiliyetlerini içerir.
Aşağıdaki operasyonlar için Ethereum anahtar kimlik doğrulaması gereklidir:
- Yeni bir kullanıcı veya STARK anahtarını kaydetme
- API anahtarlarını oluşturma, listeleme veya silme
- Zorla para çekme veya zorla alım satım talebinde bulunma
STARK’lar, uygulamaların Ethereum üzerinde nasıl inşa edilebileceği konusunda devrim yarattı. StarkEx ve StarkNet, daha önce uygulanamayan uygulamaları etkinleştirmeye ve blok zincirinde mümkün olanın sınırlarını zorlamaya devam edecek.
StarkNet Token Çıkacak Mı?
StarkNet merkeziyetsizliğe doğru bir adım daha atıyor. StarkNet coini Ethereum ağında yerini aldı. Hızlı bir şekilde özetlemek gerekirse: STRK, StarkNet’in consensus mekanizmalarına katılım, yönetişim tokeni olacak ve işlem ücretlerini ödenmesinin yanı sıra staking için de kullanılacak.
Ancak henüz bir ön satış yapılmadı veya bununla ilgili bir ilan paylaşılmadı. Lütfen aldatmaca dolu içeriklere inanmayın, güvende kalın.
STRK Coinlerinin Dağıtımı ise aşağıdadır!
%17 — StarkWare Yatırımcıları
%32,9 — Temel Katkıda Bulunanlar: StarkWare ve çalışanları, danışmanları ve StarkNet yazılım geliştirici ortakları
StarkWare tarafından Vakfa %50,1 verilmiştir. Peki vakıf bu coinleri nasıl değerlendirmeyi planlıyor?
Altyapı, araçlar, uygulamalar ve daha fazlasını inşa ederek StarkNet’e hayat veren StarkNet kullanıcıları, geliştiricileri ve araştırmacıları topluluğunu desteklemek.
StarkNet ve teknolojisi hakkında eğitim vererek ve geliştiricilerin StarkNet’in altyapısını ve STARK’ların gücünden yararlanan dApp’leri oluşturma becerileri kazanmalarına yardımcı olarak topluluğu genişletmek.
Ağın vizyonunu gerçekleştirmesine yardımcı olmanın temel unsurları olan ağın sürekli gelişimini ve ilerleyen araştırmayı denetlemek.
StarkNet yönetişim mekanizmalarını geliştirerek ve merkezi olmayan sıralama ve kanıtlamayı tesis ederek StarkNet’in ademi merkeziyetçiliğini ilerletmek.
Nasıl StarkNet Coin Kazanabiliriz?
StarkNet Coin tahsisi, ücret piyasası ve yeni basım tasarımı, ekosistemin güvenliğine ve sağlığına katkıda bulunan diğerlerinin yanı sıra çekirdek altyapı ve dApp’lerin geliştiricilerine öncelik verir. Bu, belirteçle ilgili olarak pratik olarak ne anlama geliyor?
Bir geliştiriciyseniz ve zaten StarkNet altyapısı veya akıllı bir sözleşme için gerçekten değer verilen ve StarkNet son kullanıcıları tarafından kullanılan yazılımlar yazdıysanız, o zaman protokol aracılığıyla otomatik olarak token almayı bekleyebilirsiniz. Bu mekanizmanın oyunlaştırılmasına karşı birçok güvenceden biri, geliştiriciler tarafından alınan ücretlerin, kullanıcılar tarafından ödenen ücretlerden kesinlikle daha düşük olmasıdır.
Geliştiriciler ayrıca StarkNet protokolünü geliştirmek, test etmek ve sürdürmek için yapılan çalışmalar için airdrop alabilirler. Bu tür airdroplar, Vakfın misyonuna uygun olarak zamanı geldiğinde belirlenecektir.
StarkNet’in Ethereum’un ölçekleme ihtiyaçlarına yanıt olduğuna inanan bir blockchain geliştiricisiyseniz, StarkNet ve programlama dili Cairo hakkında daha fazla bilgi edinmenizi ve kendi akıllı sözleşmelerinizi geliştirmeye başlamanızı öneririz.
Son kullanıcıysanız, StarkNet’i kullanın – ancak yalnızca bugünkü gereksinimlerinize hizmet ettiği ölçüde. Gelecekte StarkNet tokenlerinden herhangi bir ödül beklemeden, değer verdiğiniz işlemler ve uygulamalar için kullanın.
StarkWare Takım
Oldukça geniş bir ekibe sahip projenin kurucuları Prof. Eli Ben-Sasson (İsrail Teknoloji Enstitüsü, Zcash kurucusu) ve Uri Kolodny’dir. (CEO, seri girişimci)
StarkWare Yatırımcıları
Yatırımcılar tarafında ise; İntel, Polychain capital, Coinbase, Pantera gibi devlerin yanı sıra, Ethereum ’un kurucularından Vitalik Buterin ‘in bizzat desteği olan bir projeden söz ediyoruz. Starknet henüz mainnete geçmemiş ve test aşamasında olmasına rağmen; yaklaşık 8 Milyar dolarlık değerlemeye ulaştı ve yatırım turlarına devam ediyor. Ayrıca şuan, üzerindeki projelerle Starknet ağ ekosistemi de bir hayli büyümüş durumda.
Kullanım Durumları
Fikriniz ne olursa olsun, onu hayata geçirecek programlama araçları elbet bir yerlerde mevcuttur. Cairo, herhangi bir kullanım durumu için hızla devreye alabilirsiniz. Haziran 2020’den bu yana, STARK’lar Mainnet üzerinde çeşitli kullanım durumlarını destekleyerek kümülatif ticarette 100 milyar doların üzerinde anlaşma ve on milyonlarca işlem gerçekleştirdi.
Proje boyutu ne olursa olsun, STARK teknolojisi ona güç sağlayabilir. Günümüzün STARK çözümleri, eskisinden çok daha fazla ölçeklendirme yeteneği sağlar. İlk nesil STARK çözümleri, tek bir uygulamadan binlerce işlemi toplu hale getirerek ve bunları tek bir kanıtla işleyerek blok zincirini radikal bir şekilde ölçeklendirdi ve gaz maliyetlerini düşürdü. Artık STARK çözümleri, birkaç farklı uygulamadan gelen grupları tek bir kanıtta bir araya getirebiliyor. Bu, verimlilik için bir taksiyi başkalarıyla paylaşmanın blok zincirdeki eş anlamı olabilir.
Kullanım Alanları
NFT’ler: Zincir dışı NFT’lerin toplu basılması, gaz maliyetlerinde büyük tasarruf sağlar. STARK ölçeklendirme, onları geride tutan maliyet engelini önemli ölçüde ortadan kaldırır. Onları artık uygun bir fiyata satın alabilen insan kitlelerinin eline veriyor.
Blok zincir fantezi futbol oyunu Sorare bu teknolojiyi kullanıyor ve her hafta gaz ücretlerinde ciddi tasarruf ediyor. Sorare ve Immutable X artık her hafta 10 gaz/NFT’nin altında amorti edilmiş maliyetle milyonlarca NFT basıyor.
Sürekli Sözleşme Ticareti: çok sayıda varlık için sık sık fiyat besleme güncellemelerine güvenme ihtiyacıyla, bu zengin veri iş mantığı L1’de makul bir maliyetle geçerli değildir, ancak şimdi L2’de gelişmektedir.
dYdX, kalıcı sözleşmelerini güçlendirmek için StarkEx’i kullanıyor, günlük milyarlarca dolarlık alım satımları yönetme becerisini sergiliyor ve sonuç olarak işlerini 500 kat büyütüyor.
Spot Alım Satım: Likidite, gizlilik, hız ve ücretlerdeki normal olumsuzluklar olmaksızın benzeri görülmemiş bir ölçek.
DeFi platformu DeversiFi, StarkEx’e taşındığından beri, işlemleri kullanıcıların imzaladığı fiyattan daha iyi bir fiyata gerçekleştirebiliyor, minimum sipariş boyutlarını azaltabiliyor ve ticaret geçmişini tacirler için gizli tutabiliyor.
Ödemeler Basitleştirildi: Büyük iş sözleşmelerinden p2p ödemelerine.
DeFi Stratejileri: Önceden büyük varlıklı tüccarların koruma alanı olan DeFi, DeFi Pooling sayesinde herkes tarafından geniş çapta erişilebilir olabilir.
İşlerde Tasarım
Adil seçim sonuçlarının oylanması ve garanti edilmesi.
AMM’ler: Likiditenin birden fazla bağımsız katman-2 çözümü arasında paylaşıldığı bir tasarım olan dAMM dahil olmak üzere teknolojimiz kullanılarak yeni AMM tasarımları mümkündür.
Veri yönetimi; tedarik zincirlerini izleme, tıbbi bilgileri yönetme, emlak kayıtlarını tutma, müzik endüstrisindeki telif haklarını takip etme ve daha fazlası.
Sonuç
Önümüzdeki yıllarda tekrar piyasanın canlanması ve işlem adetlerinin çoğalması sonucuna ek olarak Ethereum fiyatının artmasıyla işlem maliyetleri yükselecek ve insanlar tekrar ölçeklenebilirlik çözümlerine kayacak. SNARK teknolojisi Rollup’lara ek olarak tam gizlilik getirecek projelerin de yaygınlaşması önemli bir pazar doğuracak. StarkWare bu pazardan pay almak için şimdiden hazır.
Yorumlar (5)