Tezos Nedir?

Tezos, akıllı sözleşmeleri desteklemek ve yürütmek için oluşturulmuş Layer-1 (katman 1) bir blok zinciridir. İlk olarak 2014’te tasarlanan Tezos ana ağı 2018’de yayına girdi ve Ethereum ağına rakip olarak orta düzeyde bir başarı elde etmeye devam etti. Tezos; teşvik, hibeler, stratejik ortaklıklar ve Tezos ekosistemi hakkında farkındalık yaratan diğer faaliyetlerden sorumlu bir İsviçre kuruluşu olan Tezos Vakfı tarafından denetlenmektedir. Tezos, Temmuz 2017’de bir İlk Para Arzı (ico) gerçekleştirerek 232 milyon dolar topladı. Bu, onu şimdiye kadarki en büyük ICO’lardan biri yapar.

Tezos, blok zinciri rakiplerinin çoğu gibi, merkezi olmayan uygulamalar (DApp’ler) oluşturmak ve çalıştırmak ve ayrıca varlık alışverişi yapmak için bir platform olarak çalışır. Tezos üzerindeki akıllı sözleşmeler, protokol için özel olarak tasarlanmış Michelson programlama dilinde yazılmıştır. Ağ üzerinde işlem yapmak için, Tezos kripto para birimi XTZ’de ücretlere dönüştürülen gazı kullanırsınız. Tezos, açık kaynaklı bir Proof of Stake (PoS) blok zinciridir. Teknik olarak, uygulama Tezos’a özgü olmasına rağmen, Delegated Proof of Stake (DPoS) adı verilen bir PoS varyantı kullanır. 8.000’den fazla Tezos’a sahip katılımcılar delege olabilir ve ağı pişirme (fırıncı) ile onaylama yoluyla yönetebilir. Fırınlama, yeni bloklar (esas olarak staking için başka bir kelime) oluşturmak anlamına gelirken, onaylamak, bir fırıncı tarafından oluşturulan bir blok üzerinde “anlaşma” anlamına gelir. Alternatif olarak, bir token sahibi 8.000 XTZ’ye sahip değilse veya gerekli donanımı kendisi kurmak istemiyorsa, bu görevleri başka birine devredebilir.

Tezos, ağı yükseltmek için yerleşik mekanizmaları nedeniyle öne çıkan bir blok zinciri projesidir. Tezos blok zincirindeki değişiklikler, belirli bir miktarda XTZ’ye sahip kişiler tarafından yapılan ve daha sonra akranlar tarafından oylanan kod önerileridir. Tezos bu şekilde kendi kendini değiştirdiği için, hard fork işine asla ihtiyaç yoktur. Kendi kendini değiştirmesi nedeniyle Tezos, sürekli değişen düzenleyici ve teknolojik ortama kolayca uyarlanabilir. Ethereum 2.0, Ethereum için büyük bir sıçrama olsa da, esasen yeni ve ayrı bir blok zinciri olan şeyi döndürmeyi gerektirir. Ancak Tezos, bu gibi durumlarda değişiklik yapabilir ve fazla aksama olmadan devam edebilir. Tezos (XTZ) yönetimindeki delegeler, blok zincirinde önerilen değişiklikleri onaylarsa, herhangi bir zamanda radikal bozulma olabilir. Bu, ücretlerdeki değişiklikler veya pişirme süreci (fırın) gibi sistem değişikliklerini veya gerçekten herhangi bir şeyi içerebilir. Bu aynı zamanda, sistemi daha iyi hale getirmek için değişiklikleri ve yeni kuralları tartışmak için gelişen bir toplulukla sonuçlanır. Örneğin, Kasım 2020’de Tezos, gaz tüketimini yaklaşık %75 oranında azaltan Delphi güncellemesinden geçti.

Tezos Ekosistemi:

Tezos ağında; her türlü uygulamalar inşa edilebilir, oyunlar üretilip oynanabilir veya NFT mintleyip, saklanabilir. Tezos ağının en önemli özellikleri; enerji açısından verimli ve kolaylıkla yükseltilebilir (geliştirilebilir) olmasıdır.

Tezos’un zincir üstü yönetişim mekanizması, yönetişim için hard fork’lara ihtiyaç duymaz. Bu şekilde Tezos, en son teknolojik gelişmeleri benimseyerek, kullanıcılarının ihtiyaçlarına uyum sağlayarak ve yeniliklerin ön saflarında yer alarak son teknoloji ürünü olmaya devam ediyor. Tezos’un Proof of Stake tasarımı, popüler Proof of Work ağlarından iki milyon kat daha az enerji tüketerek enerji verimli bir şekilde çalışabileceği anlamına gelir – bu, onu enerji verimli ve sürdürülebilir blok zinciri uygulamaları oluşturmak için ideal bir platform haline getirir.

Tezos ağındaki ölçeklenebilir verimlilik sayesinde; NFT’ler, DeFi ve diğer blok zincirleri kullanım durumları ana akımın dikkatini çektikçe Tezos ağı önemli ölçüde büyüdü, ancak ağın enerji tüketimi zincirdeki artan etkinlikle orantılı olarak azaldı. Bu, işlem sayısı arttıkça Tezos’un enerji tüketimiyle daha verimli hale geldiği anlamına geliyor.

Yeni kullanıcılar, Tezos üzerinde çalışan yüzlerce merkezi olmayan uygulamada NFT’leri, NFT marketleri, DeFi’leri, oyunları ve daha fazlasını keşfedebilir.

Tezos ekosistemini daha yakından tanımak için; https://tezos.com/ecosystem

Tezos (XTZ) Coin:

XTZ Token, Tezos’un yerel yardımcı tokeni ve kripto para birimidir. Bir değişim aracı olarak veya platformun zincir üstü yönetişim işlevlerine katılmak için kullanılabilir. Burada vurgulanmaya değer olan şey, token sahipleri aracılığıyla işleyen yönetim modelidir. Zincirde uygulanması gereken geliştiriciler tarafından yapılan diğer tüm yükseltmeler, paydaşlar arasında oylamaya tabidir. Geliştiriciler, yükseltme veya değişiklik teklifleri kabul edilirse XTZ kazanır.

Token Adı: XTZ
Token Ağı: Tezos
Dolaşımdaki Arz: 887,127,178.25 
Toplam Arz: 909,065,821
Tezos Saklamak için Cüzdanlar (Wallet)

Tezos (XTZ) Madencilik (Stake ve Node) Sistemi:

Platform DPoS modeli altında çalıştığı için herhangi bir madencilik gereksinimi yoktur. Bunun yerine, “stake” uygular. Bunu yapmak için, bir XTZ sahibi, jetonlarını belirli bir “fırıncıya” devretmelerini sağlayan akıllı bir sözleşmede paralarını stake etmelidir. Fırıncılar, “doğrulayıcılar” ve “madenciler” ile benzer şekilde çalışır. Geçerli sayılan işlemleri onaylayarak zincirin bütünlüğünü ve sağlığını korumakla görevlidirler. Ayrıca akıllı sözleşmede kilitledikleri miktarla orantılı olarak paylaştıkları çalışmaları için ödüller kazanırlar.

DPoS – Delegated Proof-of-Stake (Temsil Edilen Hisse Kanıtı):

Zincirdeki işlemleri onaylamaya yönelik eski iş kanıtı yöntemi, Tezos’un kurucu fikirlerine göre çok fazla enerji tüketir ve bazen ağın sürekli merkezileşmesine katkıda bulunur. Madencilerin, diğer ağ madencileriyle rekabet edebilmek için yüksek kaliteli madencilik teçhizatlarına güç vermeleri gerekiyor. En büyük madencilik havuzları, ağdaki diğer küçük madencileri boğdukları için merkezileşmeye de katkıda bulunur. DPoS, bu endişelere iyi bir alternatiftir. DPoS modelinde, blok zincirinin bütünlüğünü koruma görevi, aynı zamanda XTZ token sahibi olan paydaşlardadır. Herhangi birinin ağ doğrulayıcısı olarak aday gösterilebilmesi için belirli bir miktarda XTZ bulundurmak için minimum bir gereklilik olsa da, herkes ağın güvenliğini sağlama çabalarında yer alması için XTZ’sini seçilen bir doğrulayıcıya devredebilir. Bir Tezos düğümü (node) kurmak ve fırıncı olmak isteyen herkes için minimum gereksinim, “1 rulo” olarak da adlandırılan en az 8.000 XTZ’ye sahip olmalıdır. DPoS ayrıca topluluğun protokol teklifleri için kendi adlarına oy kullanacak fırıncıları aday göstermesine olanak tanır. Paydaşların sadece hangi fırıncıların değerleriyle uyumlu olduğunu seçmeleri gerekiyor, bu da onların bir fırıncı olarak kabul edilmek için yeterli XTZ’ye sahip olmasalar bile önemli yönetim kararlarında oylarını kullanmalarına izin veriyor.

Tezos Fırıncılar (Node) Sistemi: https://tezos-nodes.com

Tezos Nerede Stake Edilebilir?

Ledger Wallet, Binance, Coinbase ve Atomic Wallet gibi Tezos’ta staking erişimi sunan birçok cüzdan var. Farklı ROI’ler (faiz oranları) sunarlar ve farklı ücretler alırlar. XTZ için kullanılacak olası stake cüzdanlarının listesi ve faiz oranları için bu bağlantıyı ziyaret edebilirsiniz.

Tezos hakkında daha detaylı bilgi için; https://tezos.gitlab.io