Bu makalede 140 milyon dolara yakın fon toplayan Story Protocol’den ve neden sıradışı bir proje olduğundan bahsedeceğim. İlk olarak IP nedir diye kısaca başlıyorum. Ardından biraz telif haklarına eğileceğim ve ardından SP’den bahsedeceğim.

IP Intellectual Property Nedir?

IP, yani Intellectual Property dilimize Fikri Mülkiyet olarak çevirebiliriz. Öncelikle fikri mülkiyeti ve telif haklarını ele alarak başlamak istiyorum. Birbirlerine çok yakın iki kavram olarak bilinse de aralarındaki ilişki sandığımızdan daha karmaşıktır. Fikri mülkiyet; telif hakkı, marka, patent gibi birçok yasal terimi de içine almaktadır. Bu terimler, yaratıcıların, sanatçıların, yazarların vs. haklarını tanımlamaya ve korumaya yardımcı olur.

Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, bir “haklar demeti” olarak tanımlayabiliriz; yani birden fazla hakkı içermektedir. Bu haklar, eseri çoğaltma, dağıtma, sergileme ve uyarlama gibi haklardır. Yaratıcılar bu hakları tek tek ya da birlikte başkalarına devredebilir, bu da telif hakkını oldukça esnek hale getirir. Kısaca, telif hakkı, yaratıcıların haklarını tanımlayan ve koruyan bir mekanizmadır. Edebiyat, sanat, müzik ve hatta yazılım gibi yaratıcılıklarla dolu bir dünyada, bu eserlerin özgünlüğünü ve sahipliğini tanımlamamızı sağlar.

Birazdan ele alacağımız ana sorun, fikri mülkiyetin (IP) off-chain ya da gerçek dünyada genellikle belirsiz olmasıdır. Bu belirsizlik, şeffaflık eksikliğine yol açar. Kullanım sözleşmeleri ve ödemelerin çoğu sözleşmelerle yönetilir. Bu sözleşmeleri toplamak IP haklarını tanımlamaya yardımcı olsa da, sürecin sözleşmeye dayalı doğası, IP’yi etkili bir şekilde yönetmeyi ve izlemeyi zorlaştırır. Burada devreye blokzincir ve merkeziyetsizlik giriyor.

Blokzincir, Fikri Mülkiyet ve Web3

Neden Blokzincir ?

Blokzincir, doğuşundan itibaren çeşitli endüstrilerde farkındalık yaratmıştır ve telif haklarının uygulanmasında değişim sağlayabilecek anahtar bir teknolojidir. Blokzincir’in üç temel özelliği olan şeffaflık, izlenebilirlik ve değiştirilemezlik fikri mülkiyet yönetimi için güçlü araçlar sunabilmektedir. Biraz açalım.

• Hakların Doğrulanması: Dijital çağda içerik üretiminin, dağıtımının ve paylaşımının hızı artarken, hakları doğrulamak (süreci hızlı tutmak kaydıyla) daha zor hale geliyor. Ancak blokzincir teknolojisi, her bir yaratıcı içeriğe değiştirilemez bir zaman damgası sağlayarak, orijinal yaratıcıların haklarının ihlal edilmesini önleyebilmektedir.
• Şeffaflık: Geleneksel fikri mülkiyet yönetim sistemlerinde telif hakkı bilgileri, işlem kayıtları ve yetkilendirme detayları genellikle şeffaflıktan ve ulaşılabilirlikten yoksundur. Blokzincirler; tüm işlem kayıtlarının herkese açık olmasını sağlar ve telif hakkı sahipleri ile kullanıcılar arasında güveni artırır.
• İzlenebilirlik: Fikri mülkiyet ihlali durumlarında, hakların kaynağını ve işlem yolunu izlemek önemlidir. Blokzincir teknolojisinin sürekliliği, her işlemin, yetkilendirme ve devrin kalıcı olarak kaydedilmesini sağlar ve yasal uyuşmazlıklar için güçlü bir kanıt sunar.

Story Protocol de telif haklarını blokzincir üzerinde tutarak, bu soyut hakları varlıklaştırarak soyut verileri veya hakları gerçek, alınıp satılabilen varlıklara dönüştürecek. Temel mantığı şöyle:

1. IP Tokenizasyonu: Fikri mülkiyetler birer tokene dönüştürülecek. Bu tokenler serbestçe alınıp satılabileceğinden IP ticareti için yeni, adil ve etkili bir zemin sağlayacak.
2. Akıllı Sözleşmeler: Akıllı sözleşmeler, telif hakkıyla ilgili süreçleri otomatikleştirecek. Örneğin kâr paylaşımı gibi süreçlerin otomatik çözülmesi sağlanacak. Böylece verimlilik artacak, 3.kişiler ortadan kalkacak ve yasal süreçlerle ilgili maliyetler azalacak.
3. Peer-to-Peer İşlemler: Blokzincir’in temel özelliklerinden biri olan bölge veya para birimi kısıtlaması ortadan kalkacak. Peer-to-peer işlemler sayesinde her iki taraf işlemi sorunsuz bir şekilde onaylayabilecek.

Story Protocol

Story Protocol, IP’ye programlanabilirlik kazandırmak için Programlanabilir IP Katmanı’nı oluşturuyor. Story Protocol dağıtım sorununu çözmeyi, eser sahiplerinin haklarını korumayı ve telif haklarıyla ilgili az önce bahsettiğim tüm olumsuzlukları ortadan kaldırmayı amaçlayan bir sistem oluşturan devasa bir proje.

Story, fikri mülkiyeti blokzincire taşıyarak mevcut kısıtlamalarından kurtaracak. Story; sağladığı serbest akışlı, programlanabilir IP’lerin, yaratıcılar çalışmalarını kaydettikçe, editledikçe, bunlardan para kazandıkça ve diğer kullanıcıların bu IP’lerden yararlandıkça oluşturacağı karmaşık ilişkilerin hızlı ve uygun maliyetli bir şekilde işletilmesinin mevcut Layer-1 blokzincirlerde imkansız olduğunu biliyor. Bu nedenle Story, hızlı etkileşimler ve düşük maliyetler sağlayan IP blok zincirini inşa etmek için yola çıktı.

Story Network Nedir?

Story Network, EVM ve Cosmos SDK’nın en iyisini elde eden genel amaçlı bir Layer-1 blokzincir olacak. Fikri mülkiyet ağları gibi karmaşık veri yapılarını, yürütme katmanına grafik benzeri bir veri depolaması uygulayarak ve bir Yaratıcılık Kanıtı Protokolünü yerel olarak barındırarak işlemek için inşa edilmiştir. Bu şekilde, büyük fikri mülkiyet ilişkileri ağları hızlı ve uygun maliyetli bir şekilde oluşturulabilir. Bu, Story’nin izinsiz lisanslama ve otomatik telif ödemeleri gibi diğer Layer-1 veya Layer-2 çözümlerde mümkün olmayan temel fikri mülkiyet özelliklerini güçlendiren temel köşe taşı olacak.

Story Network’ün yürütme ortamı EVM uyumlu olacak. Geliştiriciler Solidity’de yazdıkları mevcut uygulamalarını Story’ye taşıyabilecekler. Bu da Story’yi, karmaşadan kurtararak global IP katmanından yararlanabileceği genel amaçlı bir platform haline getirmektedir. Mutabakat katmanında uygulanan tek slot kesinliği sayesinde işlemler anında gerçekleşecek ve tüm ekosistemde harika bir kullanıcı deneyimi sunacak.

Story’de herkes IP’sini blokzincirde IP Asset (Varlık) adı verilen bir şey olarak kaydedebilecek. Zincir üzerindeki bu kayıt, gerçek dünyadaki IP’yi temsil eden ve tüm IP varlıklarını izleyen bir tür evrensel defter olan konsolide bir kayıt defterinde saklanan değiştirilemez bir token olacak.

Story’deki bir varlık sadece bir token olmayacak. Bir IP Varlığı kaydedildiğinde, oluşturan IP Account (Hesap) ile ilişkilendirilir ve varlığın modüller biçiminde eylemler gerçekleştirmesine olanak tanır. Modüller, izinsiz lisanslama veya otomatik telif ödemeleri gibi karmaşık iş mantığını mümkün kılan güçlü uygulama legolarıdır. Önceden yapılandırılmış lisanslama, telif hakkı ve anlaşmazlık modülünün ötesinde, geliştiriciler gelişmiş kullanım durumları için kendi modüllerini oluşturabilirler. Yani tüm IP’lere yeni özellikler eklenebilir veya değiştirilebilir özellikte olacak.

Programmable IP License

Programmable IP Lisansları; içerik oluşturucuların kendi özel ihtiyaçlarına göre uyarlayabilecekleri evrensel bir lisans sözleşmesidir. İlk katılım ve kullanımı basitleştirmek için PIL, içerik oluşturucuların ve oluşturucuların dakikalar içinde başlamasını sağlamak için kullanıma hazır birkaç standart ön yapılandırma ile birlikte gelecek. Bunlar:

Ticari Olmayan Sosyal Remix

Başkalarının IP’nizi kendi çalışmalarında remixlemesine ve remixin dağıtılabilmesine izin verir. Ancak orijinal çalışmanızın yeniden satılmasına veya remixin ticarileştirilmesine izin verilmez.

Ticari Kullanım

Bu seçenek, başkalarının sizin belirlediğiniz bir fiyat karşılığında eserinizi kullanma hakkını satın almasını sağlar. Çalışmayı herhangi bir ortamda görüntüleyebilir veya yayınlayabilirler, ancak orijinal çalışmanızı yeniden satamazlar veya ticari kullanım için remixler oluşturamazlar.

Ticari Remix

Ticari kullanım seçeneğine benzer şekilde, çalışmanızı kullanma hakkı için bir fiyat belirleyebilirsiniz. Başkaları remiksler oluşturabilir ve bunları herhangi bir yere dağıtabilir. Ticari gelir payının bir yüzdesini belirleyebilirsiniz.

Son derece özel kullanım durumları için, geliştiriciler özel bir lisans sözleşmesi ekleyerek ve parametrelendirerek kendi lisans koşullarını geliştirebilirler.

Ekosistem altında oluşturulabilecek bazı uygulamalar var.

• Content Remixing Mobile App
• Content Management System and Collaboration Hub
• IP Licensing Platform
• AI-generated Assets Marketplace
• DeFi Applications and RWA
• Capital Formation Platform
• External Hooks

Story Akademi’ye Katılın

Story Academy, gelecek vaat eden girişimcileri ve Story üzerine inşa edilen yenilikçi projeleri desteklemek, mentorluk yapmak ve hızlandırmak için tasarlanmış bir kurucu programdır. Teknik uzmanlık, pazarlama bilgisi, hibeler ve kabul edilen her projenin hırs ve yürütme kabiliyetine uygun yatırımcı ağı tanıtımları sağlayacağız. Halihazırda Story üzerinde çalışan veya Story üzerine bir proje inşa etmeyi planlayan biriyseniz ekiple iletişime geçebilirsiniz. Daha fazla bilgi için tıklayınız.

Sonuç

Bildiğiniz gibi blokzincir teknolojisi, özellikle EthSign gibi araçlar, herhangi bir işlemdeki tarafların sözleşmeleri doğrudan zincir üzerinde imzalamasına olanak tanır. Bu imzalar şifrelenmiş, değiştirilmesi imkânsız ve herkese açık bir şekilde doğrulanabilir. Böylece, birisi mülkiyet haklarıyla ilgili olarak satın almak, lisanslamak veya diğer işlemleri gerçekleştirmek istediğinde, sadece cüzdanıyla imza atması yeterlidir; işlem otomatik olarak tamamlanabilir. Bu, işlem sürecini basitleştirdiği gibi, güvenliğini ve şeffaflığını da sağlar. İşte Story Protocol tüm bu süreçleri kısaltıp, gereksiz maliyet ve zaman kaybını ortadan kaldıracak.