Lava, düğüm operatörlerinden oluşan modüler bir ağdır ve talep gören zincirleri ve API’ları dinamik olarak destekleyip ölçeklendiren bir sistemdir. Protokol, taleplerini en iyi mevcut düğüme sorunsuz bir şekilde yönlendirir. Günümüzde, Lava üzerindeki ilk servis modülü RPC’dir ve ağ 30’dan fazla zinciri desteklemektedir. Gelecekte, alt grafikler, oracle’lar, MEV dirençli API’lar gibi modüller de izinsiz olarak eklenebilir.

Lava Nedir?

Lava, çeşitli veri sağlayıcılarının (düğüm operatörleri) talepleri karşılamak için Lava’ya katıldığı ve veri tüketicilerinin veri sağlayıcılara taleplerini gönderdiği bir ağdır. Lava, herhangi bir blockchain veri hizmeti etrafında dinamik ve ölçeklenebilir pazarlar oluşturur. Protokol ayrıca hizmet kalitesine (hız, süreklilik ve veri doğruluğu) yönelik kripto-ekonomik garantiler sağlar.

Modüler mimari ve düğüm operatörlerinin eşler arası ağını kullanarak, Lava, çoklu zincir dünyasına erişim sağlayan birleşik bir platform oluşturur. Lava’nın odak noktası, geliştiricileri ve kullanıcıları ekosistemlere kazandırmak için en iyi altyapıyı sağlamaktır.

Lava’nın odak noktası, ekosistemlere en iyi geliştirici ve kullanıcı altyapısını sunmaktır. Lava, Evmos ve Axelar ile halka açık uç noktalarının istikrara kavuşturulmasına yardımcı olduğu Cosmos’ta başladı ve lansmanından sonraki aylar içinde %100 kullanılabilirlik ile 500 milyondan fazla aktarmaya hizmet etti. Lava aynı zamanda Starknet gibi L2’lerle de çalışıyor ve onların Ethereum ‘u ölçeklendirme ve altyapılarını merkeziyetsiz hale getirme vizyonlarına uyuyor. NEAR gibi L1’lerle benzer şekilde geliştiricilerine ölçeklenebilir ücretsiz bir hizmet sundu ve parçalanmış uç noktalarını hızlı bir şekilde Lava destekli tek bir RPC URL’sinde birleştirdi. Son olarak Lava, Celestia RPC entegrasyonları ve modüler yapı oluşturan gelecekteki rollup ile modüler ekosistem desteğini iki katına çıkarmayı planlıyor.

Lava web3 ile genişledikçe, günümüzün en popüler ekosistemlerinin yanı sıra daha yeni ekosistemleri de desteklemeyi hedefliyor:

1) Arbitrum, Starknet, Polygon, Base, Optimism gibi Ethereum’daki L2’ler
2) Celestia üzerine kurulu Hyperlane, Astria gibi modüler projeler
3) Cosmos’taki Osmosis, Evmos, Axelar, Berachain, Juno ve daha fazlası gibi uygulamalar
4) Solana, Aptos, Avalanche gibi Alt-L1’ler

Lava’nın Çalışma Prensibi

Lava ile veri tüketicileri, 30’dan fazla zincire kolay, hızlı ve güvenilir erişim elde ederler. Protokol, sağlayıcıları yüksek performanslı hizmet sunmaya teşvik eder ve tüketicileri en iyi mevcut düğümle algoritmik olarak eşleştirir. Veri sağlayıcılar (RPC düğüm çalıştırıcıları, indeksleyiciler vb.), Lava’ya katılarak daha fazla geliştiriciye ulaşır ve mevcut altyapılarını kazançlı hale getirirler. Lava test ağında 250’den fazla sağlayıcı, Blockdaemon gibi büyük sağlayıcılar da dahil olmak üzere bulunmaktadır. Lava ayrıca Teşvikli Genel RPC adlı programlar yürütmektedir. Bu programlarda, Evmos, Axelar, NEAR gibi zincirler, düğüm operatörlerine kaliteli RPC hizmeti sunmaları için ödeme yapar.

Burada Lava’ya kısa bir ara verip, Lava’yı daha iyi anlayabilmeniz için kısaca RPC ‘lerden bahsetmek istiyorum.

2023 yılında Celestia’nın yükselişiyle modüler blok zincirler ön plana çıktı. Tipik olarak blok zincirleri üç bileşene veya işlevsellik alanına ayrılabilir:

– Veri Kullanılabilirliği ve Mutabakat – zincirin durumu hakkında anlaşmaya varmak ve işlemlerin mevcut olmasını sağlamak
– Mutabakat – işlemlerin sonuçlandırılması
– Yürütme – akıllı sözleşmeleri barındırma ve işlemleri yürütme

Blockchain altyapısının yukarıdakiler kadar kritik olan dördüncü bir bileşeni daha vardır: RPC ve indeksleme Uygulamaların hesap bakiyenizi almak, akıllı sözleşmelerle etkileşimde bulunmak ve işlemleri blok zincirlere göndermek gibi temel görevleri yerine getirebilmesi için RPC düğümlerine istekte bulunmaları gerekir.

RPC, Uzaktan Prosedür Çağrısı anlamına gelir, ancak bunları yalnızca blok zincirlere veri alıp göndermeye (“okuma/yazma”) yönelik bir format olarak düşünebilirsiniz. Örneğin, Ethereum işleminizi göndermek için cüzdanınız, bu isteği gerçekleştiren ve işlemin bellek havuzuna eklendiğini onaylayarak yanıt veren bir düğüme bir RPC çağrısı yapar. Bu işlemin hızı, isteğinizle ilgili olarak düğümün konumundan ve düğümün performansından etkilenir; çalışma süresi. Lava ile geliştiriciler, uygulamalarını bir RPC düğümleri ağına bağlar ve protokol, istekleri otomatik olarak mevcut en iyi sağlayıcıya yönlendirir.

RPC (ve indeksleme, yani daha karmaşık eylemler veya belirli veriler için talepler) olmasaydı, uygulamalar blok zincirlerin üzerine inşa edilemezdi. RPC düğüm katmanı, blok zincirlerini kullanışlı hale getirmek için yığının en kritik parçasıdır. Web3 Evi’nin kapılarını temsil ediyorlar.

Lava Mimarisi

Lava protokolünün genel görünümü aşağıdaki gibidir:

1. Tüketiciler, sağlayıcıların stake miktarı, coğrafi konum ve hizmet kalitesi gibi parametrelere dayalı olarak Lava blockchain’den en iyi mevcut sağlayıcıların bir Eşleştirme Listesini alırlar.
2. Tüketiciler, taleplerini sağlayıcılara zincir dışı, eşler arası gönderirler.
3. Sağlayıcılar, JSON dosyaları olarak tanımlanan API’leri uygulayan spesifikasyonları hayata geçirirler. Bu spesifikasyonlar, Lava’ya izinsiz modüller olarak eklenebilir, böylece Lava, herhangi bir blockchain’e erişmek ve inşa etmek için dinamik bir temel katman haline gelir.
4. Sağlayıcılar, Tüketicilerden kriptografik olarak imzalanmış, toplu işlemleri görerek Lava blockchain’den ödemeleri talep ederler.
5. Eğer Lava blockchain durursa, Tüketiciler, en son alınan eşleştirme listesindeki sağlayıcılardan hizmet almaya devam edebilirler. Lava blockchain tekrar başladığında sağlayıcılar ödemelerini talep edebilirler.

Bir zincirin trafiği ve popülaritesi arttıkça, topluluğa katkıda bulunanlar (“Champions”) bu zincirin API’lerini izinsiz olarak Lava’ya modüller olarak ekleyebilir. Düğüm operatörleri ağa katılıyor ve her biri en yüksek hizmet kalitesini sunmak için yarışıyor. Geliştiriciler ve uygulamalar (“Consumers”) Lava’ya bağlanarak ağdaki en iyi sağlayıcılarla otomatik olarak eşleşir. Her sağlayıcı gecikmeye, çalışma süresine ve doğruluğa göre sürekli olarak puanlanır ve ücretlendirilir.

Tüm ekosistem teşviklerle bağlıdır. Herkes katılabilir ve ödül kazanabilir:

“Champions“, ağa RPC, indeksleme, oracles vb. gibi yeni veri altyapısı türleri eklemek için “özellikleri” tanımlar.
“Providers“, hizmet kalitesine göre ödüllendirilen, rakip operatörlerden oluşan bir ağın parçası olarak düğümleri çalıştırır ve veri sunar
“Delegators” en iyi sağlayıcılara hisse ekler ve ödüllerinin bir yüzdesini kazanır
“Consumers“, verilere erişmesi ve Ağ Geçidi Kullanıcı Arayüzü, arka uç sunucu kiti veya Lava SDK aracılığıyla Lava’ya bağlanması gereken uygulamalar, hizmetler ve projelerdir.

Lava’nın gücünü daha iyi açıklamak için bazı metaforlara bakalım:

1 – Lava bir postane sistemidir.

Lava’yı bir postane sistemine benzetebiliriz. Şöyle ki Lava bir postane sistemidir, diğer sağlayıcılar bağımsız postacılardır.

Bugün tek bir postacının olduğu bir ülkede yaşadığınızı hayal edin. Bu postacı, mektubunuzu alıp teslim edebilecek ve arkadaşınızın yanıtını size ulaştırabilecek tek kişi olacaktır. Şimdi postacının bir gün hastalandığını hayal edin. Ne yapıyorsun? Aniden mektupları ulaştırabilecek kimse kalmaz ve arkadaşınızla iletişim kurmak artık mümkün olmaz. Bu postacıya ne kadar bağımlı olduğunun farkındasın.

Web3’te postacılar RPC düğüm sağlayıcılarıdır. Uygulamaların; blokzincirlere, blokzincirlerden veri göndermesine veya almasına izin verirler. Eğer bunlar çökerse (genellikle NFT kesintileri, hack’ler veya bakım gibi yoğun trafik olaylarından dolayı), kullanıcının bir blokzincire bağlanma yeteneği ve ardından tüm kripto para biriminiz ve fonlarınız tamamen durdurulur.

Bugün çok sayıda postacı var ama hizmet son derece çeşitlidir. Postacıların çoğunluğu yalnızca belirli bir türde mektup (örneğin, belirli bir API türü) sunar ve bu nedenle kimse bunları kullanmaz. Ancak bu, birçok farklı mektup türüne (yani birçok API türüne) hizmet verebilen az sayıdaki postacıya birçok kişinin güvendiği ve eğer hastalanırlarsa – ki kaçınılmaz olarak öyle olacak – felaketin yaşanacağı anlamına gelir. Web3’te, geliştiricilerin düğüm sağlayıcılarını uygulamalarına derinlemesine entegre etmek zorunda olmaları, sağlayıcılar arasında geçiş yapmayı daha pahalı ve zaman alıcı hale getirmeleri nedeniyle bu durum daha da karmaşık hale geliyor. Belirli bir mektubu çok iyi bir şekilde sunabilecek postacıların olduğu göz önüne alındığında, bu sinir bozucu bir konudur; ancak çoğu insan için tek bir genel amaçlı postacı yerine birçok farklı postacı kullanmak mantıklı değildir. Tüm bu sağlayıcıları yönetme süreci çok karmaşık olacaktır.

İşte Lava burada devreye giriyor ve en iyi altyapı sağlayıcısını seçiyor.

Lava, web3 ülkesinin her yerindeki postacı ağını temsil ediyor. Herkes Lava Postacı Kolektifi’ne katılmak için kaydolabilir ve mektupları bisiklet, araba, yaya olarak hangi yolla olursa olsun teslim edebilir. Bir ödeme yaparsınız ve Lava algoritması mektup göndermenize yardımcı olacak en iyi postacıyı seçer. Kendi postacınızı seçmenize veya birçok farklı satıcıyla ilişkileri aynı anda yürütmenize gerek yok. En iyi postacı en çok seçilir, ancak eğer onlar müsait değilse, katılmaya istekli birçok postacı vardır. Lava, satıcı bulma sorununu çözüyor. Tek bir abonelikle geliştiriciler her zaman mevcut en iyi düğüme bağlanır ve birden fazla sağlayıcıyla farklı sözleşmeler yapma ihtiyacını ortadan kaldırır.

2- Lava bir pazar yeridir.

Lava’yı bir pazar gibi düşünebiliriz. Lava bir pazar yeridir, diğer sağlayıcılar ise bireysel mağazalardır.

Belki de web2’deki en ünlü toplayıcı Amazon’dur. Amazon, müşterilere farklı satıcıları keşfetmenin ve karşılaştırmanın kolay bir yolunu sunarak, hizmetin maliyetinde ve kalitesinde büyük bir verimlilik sağlayan bir platform yarattı. Öte yandan, satıcılar daha fazla müşteriye ulaşmak ve daha yüksek gelir elde etmek için Amazon’dan yararlanıyor.

Şu anda web3’te altyapı için bir toplama hizmeti bulunmuyor ve yığının bu kısmı, yeni blok zincirleri ve toplamaların piyasaya sürülmesiyle giderek daha fazla parçalanıyor. Celestia’da başlatılan her toplama için geliştiricilerin yeni bir sağlayıcı kullanması veya bunun üzerine inşa edecek bir düğüm kurması gerekir. Ethereum’da başlatılan her L2 için geliştiricilerin yeni bir sağlayıcı kullanması veya bunun üzerine inşa edecek bir düğüm kurması gerekir. Cosmos’ta başlatılan her uygulama zinciri için geliştiricilerin yeni bir sağlayıcı kullanması veya bunun üzerine inşa edecek bir düğüm kurması gerekiyor. Bu seviyedeki parçalanma, bazı ekosistemlerin daha büyük sağlayıcıların güvenilirliğinden ve çeşitli tekliflerinden faydalanması ve bazı ekosistemlerin geniş bir küçük veya orta ölçekli sağlayıcılar karışımına dayanması nedeniyle blok zincirler arasında büyük farklılıklar yaratır. Parçalanmış altyapı, bir blockchain üzerine inşa etmek için giriş engelini artırır ve sonuçta web3’teki yenilik oranını sınırlar.

Lava tüm sağlayıcıları, zincirleri ve API’leri tek bir yerde topluyor.

Lava, geliştiricinin bireysel sağlayıcıları manuel olarak seçme ihtiyacını ortadan kaldırır. Bir geliştirici, uygulamasını Lava’ya eklediğinde, protokol sizi yalnızca yanıt alabileceğiniz en iyi performansa sahip düğüme bağlamakla kalmaz, aynı zamanda isteğinizi zincir, protokol ve API arayüzü yoluyla doğru sağlayıcıya da yönlendirir. Lava, her zincir için yeni bir sağlayıcıya ihtiyaç duymak yerine, her zinciri ve bunların tüm API’lerini tek bir yerden destekleyerek pazarın ihtiyaçlarına dinamik olarak uyum sağlayabilir. Yeni bir toplama başlatılırsa, birisi RPC modülünü izinsiz olarak Lava’ya ekleyebilir ve ağ bunu destekleyecektir. İzinsiz bir pazar yeri gibi Lava, satıcılara satış yapma ve geliştiricilere her şeye tek bir yerden erişme yeteneği verir.

3 – Lava bir uygulama mağazasıdır.

Güzei bir örnekle anlatmak istiyorum. Şöyle düşünün; Lava bir uygulama mağazasıdır, diğer sağlayıcılar da bağımsız oyuncak işletmeleridir.

Lava’nın benimsediği yaklaşım, protokol düzeyinde izinsiz katkıyı en üst düzeye çıkarıyor. Bir oyuncak üreticisini düşünün. Birkaç ay boyunca pazar araştırması yaparlar, hangi oyuncakların yapılacağına karar verirler, malzemeleri temin ederler, bir ekip kurarlar ve oyuncağı yaparlar. Eğer şirket kârlı olamıyorsa veya bir oyuncak genel iş stratejisine uymuyorsa, oyuncak üretimi durdurulur veya en baştan hiç satılmaz.

Web3 bugün hangi zincirlerin ve API’lerin (oyuncakların) satılacağına karar veren birçok bağımsız altyapı şirketine bağlıdır. Bir geliştirici, derlemek istediği zincirleri veya API’leri destekleyen bir sağlayıcı bulamazsa, geliştiricinin ya optimal olmayan bir çözüm kullanması, altyapıyı kendisi oluşturması ya da başlangıçta inşa etmeyi amaçladığından farklı bir proje inşa etmesi gerekecektir. Blockchain altyapısının parçalanmış durumu, web3 genelinde yenilikçiliği sınırlıyor.

Lava, isteğe bağlı zincirleri ve API’leri modüller halinde dinamik olarak destekler.

Lava’nın gücü modüler, açık ve pazar ihtiyaçlarına son derece duyarlı olmasıdır. Zincirler ve API’ler, Lava’ya “özellik” adı verilen modüller halinde izinsiz olarak eklenir ve katkıda bulunanlar, talebi mümkün olan en kısa sürede karşılamaya teşvik edilir. Bu, geliştiricilerin hizmetler (burada API modülleri) üzerinde yenilik yaptığı ve uygulama mağazasının kullanıcının ihtiyaçlarına uygun modülleri keşfetmek için bir arayüz sağladığı uygulama mağazası modeline benzer. Bu nedenle Lava, yeni zincirleri ve API’leri hızlı bir şekilde entegre etmek için açık kaynak ve teşvikli katkılardan yararlanarak geliştiriciler için en bütünsel ve esnek altyapı hizmeti olabilir.

Lava’nın Avantajları

Lava, aşağıdaki özelliklere sahip Çok Zincirli RPC sağlar:

1. Hizmet Kalitesi – Tüketiciler, sağlayıcıları yanıt süresi, kullanılabilirlik ve güncellik açısından izler ve değerlendirirler. Ödül talep ederken, sağlayıcılar QoS puanlarını eklemek zorundadır ve buna göre ödüllendirilirler.
2. Veri Güvenilirliği – Sağlayıcılar, ağın çeşitli sağlayıcıların yanıtlarını karşılaştırmak için istatistiksel çıkarım ve doğrulanabilir rastgele seçimler kullandığı dolandırıcılık ve hata tespit kontrollerine tabi tutulur. Bir çelişki tespit edilirse, ağ, kimin yanlış olduğunu belirlemek için dürüst sağlayıcıların çoğunluğunu kullanır ve suçluyu cezalandırır.
3. Gizlilik ve Anonimlik – Tüketiciler ve sağlayıcılar arasındaki iletişim doğrudan gerçekleşir ve kimlikler Lava Cüzdanlarına bağlanmaz.
4. Ölçeklenebilirlik – Lava’nın her yönü ölçeklenebilirlik göz önünde bulundurularak inşa edilmiştir. Tek adımlı ödül sistemi, toplama, doğrudan sağlayıcı-dApp iletişimi ve staking teşvikleri ağdan gereksiz stresi azaltarak verimliliği artırmak için tasarlanmıştır.
5. Merkezi Olmayan Erişim – Kullanıcıların ağımıza tamamen merkezi olmayan bir şekilde erişmelerini teşvik ediyoruz. Ağımızdaki tüm aktarımlar eşler arası (P2P) gerçekleştirilir.
6. Açık Kaynak – Lava, açık kaynak ve modülerliğe bağlıdır. Geliştiriciler, zincirin ve uygulanan tüm spesifikasyonların kodlarını inceleyebilirler.

Lava Network Teknik Detayları

Lava, geliştiricilerin ve kullanıcıların performansını artırmak için birçok yeni mekanizma sunar. Geliştiriciler, kendi kendine barındırılan düğümlerden, bireysel sağlayıcılara ve Pokt veya Ankr gibi ağ geçidi tabanlı merkezi olmayan ağlara kadar çeşitli çözümleri kullanır. Lava’nın benzersiz mimarisi ve p2p protokolü, bu hizmetlerin henüz çözemediği bazı tuzakları ele alıyor:

1) Modüler Esneklik:

API’ler ve zincirler;

– Özellikler ve modülerlik – Farklı mimarilerdeki API’ler, Lava’ya “specs” adı verilen modüller halinde kolayca eklenir.
– Tek bir abonelik her şeyin kapısını aralar – Bir geliştirici yalnızca bir abonelikle birden çok yöntemden çeşitli API’leri kullanabilir. Birden fazla zincirle kurulum anında gerçekleşir.
– SDK’daki çok zincirli çağrılar – JavaScript/TypeScript arayüzleri, çok zincirli protokol erişimi için kolaydır. İki basit JS/TS işleviyle herhangi bir zincirden veya API’den yanıt verilerini döndürün.
– Protokolden bağımsız – REST, gRPC, Tendermint, JSON-RPC, websocket’lerin tümü desteklenen API arayüzleridir. Farklı mimarilere sahip protokoller kolaylıkla desteklenir.

Araç takımları;

– Gateway (Ağ Geçidi) – Desteklenen tüm zincirler ve API’lerde çevrimiçi proje yönetimi ve URL tabanlı API erişimi için kolay erişimli web kullanıcı arayüzü.
– Rozet Sunuculu ve entegrasyonlu SDK – Ön uç dApp’ler için özel anahtarları gizlemek ve korumak için kullanılan yenilikçi rozet sistemine sahip bir SDK. SDK ayrıca yakında viem, web3.js, eters.js, CosmJS ve daha fazlasıyla yerel entegrasyonları da destekleyecektir.
– Sunucu kiti – Kurumsal bir ortamda ağ geçitleri oluşturmak veya birden fazla tüketiciye hizmet vermek için kullanışlı, eşzamanlı, yüksek verimli ikili dosya.

2) Yüksek Kullanılabilirlik:

– Sürekli Erişilebilirlik modu – Lava sağlayıcıları, zincir dururken ve zincir geri döndüğünde ödemeler mutabakata varılırken geçişlere hizmet vermeye devam edebilir.
– Otomatik yeniden denemeler
– En iyi kullanılabilirlik için puanlama mekanizmaları – API Sağlayıcıları, yanıtlara katılımlarına göre oturum başına ve toplu oturumlar üzerinden puanlanır; bu puanların her ikisi de Lava ağında mümkün olan en iyi hizmeti teşvik etmek için kullanılır.
– Arka plan sağlık kontrolleri – Arka plan sağlık kontrolleri, geliştiricilere herhangi bir ek maliyet getirmeden ağın sağlığını güvence altına almak için gerçekleştirilir.

3) Düşük gecikme süresi:

– Aktarımların ayrılması ve yerleşim: Yerleştirme zincir üzerindedir, aktarıcılar eşler arası ve zincir dışıdır ve bir proxy veya yük dengeleyici aracılığıyla ek gecikme yoktur.
– Çift önbelleğe alma – Lava, açık kaynaklı bir önbelleğe alma kitaplığı sunar.
– Sağlayıcı Optimizasyonu – Sağlayıcı seçimi, coğrafi konum, sağlayıcı itibarı ve sağlayıcıların itibarlı hizmet kalitesi dahil olmak üzere birçok özelliğe göre optimize edilir.

4) Mutabakata dayalı Veri doğruluğu, tazeliği

5) Hiper ölçeklenebilirlik

6) Ekonomi/maliyet verimliliği/fiyatlandırma

7) Sağlayıcının sorumluluğu

– Provider stake & Delegations – Sağlayıcılar kripto-ekonomik açıdan sorumludurlar ve tüketicilerle daha yüksek eşleşme şansı sağlamak için tokenları stake ederler.
– QoS odaklı hesap verebilirlik – Sağlayıcılar, Hizmet Kalitesini sağlamak için sağladıkları hizmetlere göre zincir üzerinde puanlanır
– Puanlama – Puanlama tüketiciler tarafından algoritmik olarak gerçekleştirilir ve ödemeleri almak için zincirdeki sağlayıcılar tarafından gönderilir.
– Ödül ayarlaması – API Sağlayıcılarına yönelik ödüller, belirli bir hizmet oturumundaki puanlara göre ayarlanır. Başarılı olan sağlayıcılar tam ödüller alır; daha az başarılı olan sağlayıcılar daha az ödüllendirilir.
– Cezalar örn. Hapsedilme, Kesilme – Sağlayıcılar, beyan edilmeyen kullanılabilirlik ve kesinti süreleri nedeniyle hapse atılır veya kesintiye uğrar.
– QoS Tabanlı Eşleştirmeler – QoS puanlaması gelecekteki eşleştirme olasılığını etkiler. Protokol, en iyi ve en yüksek puan alan sağlayıcıları, aktarma hizmeti sunma konusunda en fazla fırsatla ödüllendiriyor.
– Sağlayıcılar zincirdeki en son bloğu gönderir – Sağlanan veriler, desteklenen her zincirin veya protokolün en son bloğuyla senkronize edilen sağlayıcılarla her zaman günceldir.

8) Sağlayıcı optimizasyonu

– Hizmet yönlendirme optimizasyonu – Arşiv çağrıları arşiv düğümlerine yönlendirilir

9) Gizlilik ve MEV direnci

– Uyarlanabilir eşleştirme – Eşleştirme sözde rastgele ve özeldir. Tüm veri alışverişleri zincir dışı ve eşler arası kriptografik olarak güvenli bir alışverişte gerçekleştirilir.

Lava’nın Blokzincir Sorunları için Sunduğu Çözümleri daha ayrıntılı bir şekilde incelemek için, Lava ile Blokzincirde Tutarlılık ve Güvenlik Sağlama yazımızı inceleyebilirsiniz.

LAVA Token Ekonomisi

• Toplam Arz: Ek basım planlanmadan, toplam 1 milyar $LAVA coin sabitlendi.
• Deflation Mekanizması: Doğrulayıcıların hisse yüzdesini artıran otomatik token yakma işlemlerinin yanı sıra, enflasyonu yönetmek için %0 ila %6,6 arasında bir yakma aralığı içerir. Ağ giderek daha fazla tüketiciyi çektikçe, Sağlayıcılar abonelik ödemelerinde fark yaratacağından droplara olan ihtiyaç azalacaktır.

Ekonomik Aktörler ve Temel Terimler:

Tüketiciler (Consumers): Lava Protokolü aracılığıyla çeşitli API ‘özelliklerine’ erişim kazanmak için LAVA zincirleme Abonelik planları satın alanlar. Abonelik planları yönetime göre fiyatlandırılır, sınırlı miktarda işlem birimi sunar ve özelliklerine göre değişiklik gösterir. Spesifikasyonlar, sağlayıcıların desteklemesi gereken API türlerini belirten, yönetişim tanımlı modüler nesnelerdir.

Providers: Sağlayıcılar, hizmetlerinin bütünlüğünü sağlamak için bireysel spesifikasyonlara göre tokenları stake ederler. Başkalarından delegasyon kabul etmek için minimum doğrudan hisse gereklidir. Talepler, bir hisse ağırlığı mekanizması aracılığıyla sağlayıcılara yönlendirilir.

Validators: Doğrulayıcılar ağın güvenliğini sağlamak için pay alırlar. Bloklar oluştururlar, işlemleri yürütürler ve diğer doğrulayıcılar tarafından oluşturulan bloklara oy verirler.

Champions: Şampiyonlar, ödüller için RPC ve API ‘özelliklerini’ ve yazılımlarını oluşturur, geliştirir ve sürdürür. Ayrıca ödülleri tamamlayarak topluluğa katkıda bulunabilirler.

Ödüller ve Restaking:

Provider Ödülleri: Toplam arzın %6,6’sı, hizmet talebine bağlı olarak aylık ödüllerle birlikte, ilk büyüme aşamalarında sağlayıcıları teşvik etmek için airdrop olarak ayrıldı.

Abonelik Ödülleri: Tüketiciler bu havuzu finanse ediyor ve bunların %95’i sağlayıcılara, %4,9’u doğrulayıcılara gidiyor.

Block Ödülleri: Toplam LAVA arzının %3,4’ü olarak sabitlendi ve esas olarak doğrulayıcılara dağıtıldı.

Yönetişim ve Staking Dinamikleri:

LAVA coinleri, gaz ücretleri ödemekten yönetişime katılmaya kadar ağ içindeki çeşitli operasyonel rolleri kolaylaştırır. – Staking seçenekleri esnek olup, doğrulayıcıların ve sağlayıcıların yönetişim katılımı veya ek hizmet garantileri için hisselerini kullanmalarına olanak tanır.

Token Dağıtımı ve Kilit Açma Programı:

Unlock Schedule: Token arzının büyük bir kısmı, halka açık satışlar, Ar-Ge, yatırımcılar ve ekip katılımcılarına çeşitli programlara göre özel tahsislerle dört yıl içinde açılacak.

Yatırımlar

‍Lava Network, Jump Capital, Hashkey Capital ve Tribe Capital liderliğindeki seed (tohum) turunda 15 milyon dolar topladı. Diğer yatırımcılar arasında Alliance, Node, North Island, Quiet, Finality, Dispersion Capital, Interop Ventures ve en iyi altyapı sağlayıcıları Alchemy, Blockdaemon, ConsenSys (Infura) ve QuickNode’un ilk tohum yatırımcıları yer alıyor. Ayrıca Cosmos, Polkadot, Filecoin, StarkWare, Axelar, NEAR, Celestia, Celo ve daha fazlasının doğrulayıcıları, ekosistemleri ve kurucuları da tura katıldı.

Lava Vakfı, ekosistemin büyümesini ve protokol gelişimini finanse etmek için seed sonrasında 11 milyon dolar daha topladı. Yatırımcılar arasında Animoca Brands, Gate Ventures ve Coingecko gibi dev fonlar var.