Bu yazımızda sizlere dünyanın ilk modüler blok zinciri olan Celestia Network ‘den bahsedeceğiz. Celestia Network nedir, Celestia Network ‘ün diğer projelerden farkı nedir, Celestia üzerinde neler yapılabilir, Celestia Network üzerinde nasıl node oluşturulur gibi soruların cevapları ile birlikte takım ve yatırımcıları ile ilgili detayları bu yazımızda bulabileceksiniz.
İnternetin Gelişimi
Web 1.0, sürecinde bilgisayar ve internet teknolojisinin yayılmasıyla kullanılabilirliği ve kullanıcı sayısı paralel artış göstermiştir. Web 1.0’da aktif internet kullanıcılarının büyük bir bölümü sadece internetteki içeriklere ulaşmakla sınırlı kalmışlardı. İnternetteki mevcut bilgilerle yetinip, katkı sunmak imkanına erişemediler. Tek yönlü bir iletişim, yani iletim söz konusudur.
Web 2.0 teknolojisiyle birlikte iletim aşamasından iletişim aşamasına geçilmiştir. İçerik üretmek kolaylaşmış, maliyetler azalmış, herkesin rahatlıkla paylaşım yapabileceği Twitter, Instagram, Facebook gibi mecralar oluşmuştur. Tüm sosyal medya mecraları gibi bugün internette yoğun olarak kullanılan web sitelerinin ve mobil uygulamaların neredeyse tamamı web 2.0 ürünüdür.
Web 2.0’ın tanımlanmasından yaklaşık 2 yıl sonra, New York Times yazarı, John Markoff, Web 3.0 kavramını ortaya atmıştır. Web 3.0 internetin bir sonraki aşaması olarak tanımlanmaktadır. Web 2.0’dan temel farkı, kontrolün insandan yazılımlara geçmiş olmasıdır. Web 3 ‘de yazılımlara yapay zeka dahil olmakta ve böylelikle kullanıcıların deneyimini en üst düzeye çıkartmak amaçlanmaktadır.
Web altyapısı, bireysel sunuculardan, paylaşılan barındırma hizmetlerine ve son olarak paylaşılan bir sunucu üzerindeki bireysel sanal makinelere dönüştü. Benzer şekilde, merkezi olmayan altyapı, bireysel yürütme zincirlerinden paylaşılan yürütme zincirlerine ve son olarak paylaşılan bir konsensüs katmanında bireysel yürütme zincirlerine dönüşüyor. Modern kriptografik ekosistemler hayatımıza giriyor. Merkeziyetsiz uygulamalar, özel işlevli blok zincirler ve konsensus katmanları.
Celestia Network Nedir?
Celestia; amacı ölçeklenebilir bir veri kullanılabilirlik katmanı oluşturmak olan modüler bir blok zincir ağıdır. Yeni nesil ölçeklenebilir blok zinciri mimarilerini yani modüler blok zincirleri bir araya getirir. Celestia, yürütmeyi konsensus yani fikir birliğinden ayırır ve yeni bir ilkel, veri kullanılabilirliği örneklemesi sunarak ağı ölçekler.
Celestia 2 önemli temel prensiple çalışır.
Birincisi, Celestia yalnızca işlemleri sipariş etmekten ve veri kullanılabilirliğini garanti etmekten sorumludur; bu, fikir birliğini atomik yapıya indirgemeye benzer.
İkincisi, veri kullanılabilirliğini doğrulamak için her bloktan az sayıda rastgele parça örneklemek için yalnızca hafif düğümler gerektirir. Örneklemeye katılan daha fazla hafif düğüm, ağın güvenli bir şekilde işleyebileceği veri miktarını artırır ve blok boyutunun artmasını sağlar. Ve bunu zincir doğrulama maliyetini aynı oranda artırmadan gerçekleştirir.
Monolitik ve Modüler Blok Zincirler Nedir?
Blockchain araştırmacıları, optimum sistemi yaratma zorluğuyla uzun süredir boğuşuyor. Amacı tüm kullanıcıları tek bir ağ altında yaşayan sıkı bir şekilde bağlı zincirler grubunda barındırmak olan birçok mimari denenmiştir. Bu; bir sistemi milyonlarca kullanıcı için ölçeklendirmede karmaşık olduğu ve yetmediği kanıtlanmıştır. Layer 1′ leri hızlandırmak için bölmek ve Layer-2 blok zincirler türetildi. Blok zincirleri ayrı bileşenlere bölme kavramı, tek bir blok zincirin her şeyi kendi başına yapması gerekmediği fikrini ortaya çıkardı.
Bu konseptin bir sonraki evrimi modüler blok zincirlerdir. Blok zincirini modüler hale getirerek ve süreçlerini birden fazla özel katman arasında bölerek, egemen, ölçeklenebilir ve güvenli olan daha uygun bir sistem oluşturma fikri doğdu.
Modüler bir blok zincir, hepsi yerine yalnızca birkaç fonksiyonda uzmanlaşmış bir blok zinciri türüdür. Bu nedenle, modüler blok zincirleri, yekpare bir zincirle aynı işlevleri gerçekleştirmek için bir araya gelen bir yığın halinde düzenlenir. Modüler blok zincirlerinin uzmanlaşabileceği işlevler şunlardır:
- Yürütme , durumu doğru şekilde güncelleyen işlemlerin yürütülmesini gerektirir. Bu nedenle yürütme, yalnızca geçerli işlemlerin, yani geçerli durum makinesi geçişleriyle sonuçlanan işlemlerin yürütülmesini sağlamalıdır.
- Anlaşma , kanıtları doğrulamak, dolandırıcılık anlaşmazlıklarını çözmek ve diğer yürütme katmanları arasında köprü kurmak için bir ortam gerektirir.
- Konsensus , işlemlerin sırası üzerinde anlaşmayı gerektirir.
- Veri Kullanılabilirliği (DA), işlem verilerinin kullanılabilir hale getirilmesini gerektirir. Yürütme, uzlaşma ve fikir birliğinin DA gerektirir.
Her katman yalnızca işlevini en iyi şekilde yerine getirmek için özelleştirilebilir ve böylece sistemin verimini artırır. Ayrıca, bu modüler paradigma, birden çok yürütme katmanının, yani Rollup’ların aynı yerleşimi ve DA katmanlarını kullanmasını sağlar.
Modüler Mimariler
Geleneksel blok zincirler, yani monolitik blok zincirler, dört işlevin tümünü tek bir temel konsensüs katmanında birlikte uygular. Monolitik blok zincirler ile ilgili sorun, fikir birliği katmanının birçok farklı görevi yerine getirmesi gerektiği ve bu işlevlerden yalnızca biri için optimize edilememesidir. Sonuç olarak, monolitik paradigma, sistemin verimini sınırlar.
Modüler blok zincirler, monolitik bir blok zincirinin birden fazla özel katman arasında bölünmesidir. Sonuç olarak, her katman, kendine özel ölçeklenebilme mekaniği uygulayabilir.
Geleneksel olarak, yeni bir blok zinciri oluşturmak önemli ölçüde zaman ve parasal maliyet gerektirir. Blok zincirler artık daha verimli olsa da mevcut sorunlar hala mevcut. Modüler blok zincirler, mevcut altyapının neden olduğu zorlanmayı azaltırken süreci kolaylaştırmaya yardımcı olmaktadır.
Modüler blok zincirler daha önce mümkün olmayan şekillerde yeni zincirlerin oluşturulmasını sağlar. Farklı modüler blok zincirleri, amaca ve mimariye göre değişen, işbirlikçi bir şekilde çalışabilir. Böylece, tek bir blok zincir veya parçası olduğu bir modüler yığın için tasarım olanakları genişler.
Modüler Ölçekleme
Monolitik blok zincirleri, zaman içinde birçoğunun başarısız olduğu kanıtlanmış çeşitli ölçekleme teknikleri izlemiştir.
- Rolluplar, tasarım olarak ikiye ayrılır. Optimistic ve zk-Rollup’lar. Optimistic Rollup’lar, veri sıkıştırma yoluyla ölçeklenebilirlik sağlar ve temel katmandaki durum büyümesini azaltır. zk-Rollups, Zero Knowledge – Sıfır Bilgi yani geçerlilik kanıtlarıyla verimli hesaplama doğrulamasının yanı sıra benzer şekilde ölçeklenir.
- Veri kullanılabilirlik katmanları, blok doğrulamasını ölçeklendirir ve hafif düğümler için bant genişliği maliyetlerini en aza indirir. Bu, hafif düğümlerin yalnızca bir bloğun küçük rastgele örneklerini indirerek veri kullanılabilirliğini doğrulamasını sağlayan veri kullanılabilirliği örneklemesi ile mümkündür.
- Yerleşim katmanları, yürütme ve veri kullanılabilirliği katmanlarından aynı teknikleri kullanarak ölçeklenebilir. Mevcut formlarında yerleşim katmanları ideal değildir. Daha optimal bir yaklaşım, yürütme katmanlarıyla etkileşimleri desteklemek için akıllı sözleşmeleri sınırlayan bir zincir oluşturmayı gerektirir.
Celestia Network ‘ün Avantajları Nelerdir?
Celestia, talep üzerine fikir birliği ve güvenlik sağlayarak, herkesin yeni bir fikir birliği ağını önyükleme yükü olmadan bir blok zinciri dağıtmasına olanak tanır. Geleneksel olarak, yeni bir blok zinciri oluşturmak önemli ölçüde zaman ve maliyet gerektirir. Modüler blok zincirler, mevcut altyapının neden olduğu zorlanmayı azaltırken süreci kolaylaştırmaya yardımcı olmaktadır. Celestia, işlemleri doğrulamayla uğraşmaz. Bu yüzden verimi, geleneksel blok zincirler gibi azalmaz. Veri kullanılabilirliği örnekleme özelliği sayesinde, Celestia, kullanıcı sayısıyla birlikte ölçeklenir. Celestia’nın üzerine inşa edilen blok zincirler, fikir birliği için çoğunluğun onayına dayanmaz, bu da en yüksek güvenlik standartlarıyla birlikte çalışabilecekleri anlamına gelir. Celestia herhangi bir yürütme mantığı dayatmaz böylece geliştiriciler kendi yürütme ortamlarını tanımlamakta özgürdür. Ayrıca Celestia, ilerde tüm Rollup çeşitlerini destekleyeceğini belirtiyor. Proje Şimdilik EVM ve Cosmos SDK’ya odaklanmış halde çalışıyor. Biliyoruz ki yeni blok zincir oluşturmanın bir sonraki evrimi, yeni yürütme katmanlarının oluşturulmasını sağlayan SDK’lardır.
Celestia Roadmap – Yol Haritası
2019 yılında başlatılan projenin 2021 yılında Arabica devnet sürümü piyasaya sürüldü. Arabica Devnet, Celestia Labs’ın özel olarak geliştiricilere gelişmiş performans ve toplamalarını ve uygulamalarını test etmeleri için en son yükseltmeleri sağlamaya odaklanan yeni bir test ağıdır. Arabica, doğrulayıcı veya konsensüs seviyesindeki testlere odaklanmaz, bunun yerine Mamaki Testnet bunun için kullanılır. Videonun ilerleyen bölümlerinde hali hazırda devam eden Mamaki testnetinden bahsedeceğiz. Ödül verilme ihtimali oldukça yüksek olan bu testnete katılmanızı tavsiye ediyoruz. 2023 yılında teşvikli yani ödüllü bir testnet ve mainnet launch müjdeliyor. Testnetin sonunda Mamaki ağı hardfork edilecek ve yeni ağın adı Mocha olacak. Mocha ile bloklar sıfırlanacak ve ağ başlatılacak.
Celestia Takım
Oldukça geniş ve donanımlı bir takımın üretimi olan Celestia projesinde aralarında Oracle , Google, Harmony, Ethereum Classic gibi dev projelerde yer almış yazılım mühendisleri yer alıyor. Bunca deneyime sahip geniş bir ekibin oldukça önemli bir iş çıkaracağı aşikar. Zaten topladıkları yatırım miktarı ve yatırımcıları ile bunu ispat ediyorlar. Celestia’nın kurucu ortağı Ismail Khoffi, geliştiricilerin ve toplulukların kolay bir şekilde kendi bağımsız, özel tasarım blok zincirlerini dağıtabileceklerini aktarıyor. Khoffi, projede merkeziyetsiz uygulama geliştiricileri için yeni fırsatlar sunmaya odaklandıklarını böylelikle konsensüs ve uygulama yürütme katmanlarını ayırmayı amaçladıklarını belirtti.
“Celestia’da, temel katmanda yürütme diye bir şey yoktur. Celestia ağı ile kendi egemen blok zincirinize sahip olarak herhangi bir karara bağlı değilsiniz. Kendi zincirinizde yapabileceğiniz seçimlerde daha özgürsünüz”
Celestia Yatırımcıları
Aralarında Binance Labs, Coinbase Ventures, Jump Crypto, Polychain Capital gibi sektörün dev şirketlerinden 2 özel turda toplam 56 milyon dolar fon toplamayı başardılar. Yatırımların ardından otoriteler Celestia ‘nın 1 milyar dolarlık bir değerlemeye ulaştığını ve dört kat fazla talep gördüğünü belirtiyor. Projenin henüz ön satışı olacak mı veya hangi platformlardan satılacak gibi detayları bulunmamaktadır.
Testnetlere katılmanın oldukça önemli olduğunu her fırsatta belirtiyoruz.Yakın geçmişte bunu Aptos Coin için gördük. Herhangi bir ön satış gerçekleştirilmeyen Aptos coin; Milyonlarca dolar değerinde airdrop yaptı. Aptoslar Testnetine katılan kullanıcılara airdrop olarak dağıtıldı.
Celestia Node Oluşturma yazımız çok yakında burada olacak. Bizleri takip etmeye devam edin!
Son olarak belirtelim. Böylesine yatırım toplamış , değerli projelerin testnetlerine katılmak oldukça önemli. Ciddi miktarlı airdroplar bu tarz projelerden gelmektedir.
